موقعيت جغرافيايي
استان بوشهر حدود 23167 كیلومتر مربع مساحت و ۶۰ كیلومتر ساحل دارد و در شمال خلیج فارس‌در جنوب ایران واقع شده و اهمیت سوق الجیشی و اقتصادی قابل توجهی دارد. شهرستان‌های بوشهر،تنگستان، دشتستان، دشتی، دیر، دیلم، كنگان و گناوه در این استان قرار دارند و مركز سیاسی - اداری آن، شهر بوشهر است. استان بوشهر در سال ۱۳۷۵حدود 727,373 نفر جمعیت داشته است. از این تعداد 5/۵۳ درصددر نقاط شهری و 76/44درصد در نقاط روستایی سكونت داشتند و بقیه غیر ساكن بوده‌اند.
استان بوشهر از نظر موقعیت طبیعی از دو قسمت جلگه‌ای و كوهستانی تشكیل شده است. قسمت جلگه‌ای آن در امتداد خلیج فارس كشیده شده است. اكثر شهرها و مراكز جمعیتی استان در محدوده این جلگه‌ها استقرار یافته‌اند. قسمت كوهستانی استان، از دو رشته كوه گچ‌ترش و نوكند تشكیل شده كه در سراسر طول استان به موازات هم امتداد یافته‌اند.
آب و هوا
آب و هوای استان در نوار ساحلی گرم و مرطوب و در قسمت‌های داخلی، گرم و خشك صحرایی‌است. در این استان دو فصل محسوس وجود دارد؛ زمستان نسبتاً خنك شامل ماه های آذر، دی، بهمن و اسفند و تابستان گرم و خشك كه سایر ماه های سال را در بر می‌گیرد. فصول پاییز و بهار این استان بسیار زودگذر است. متوسط دمای سالانه استان ۲۴ درجه سانتی گراد گزارش شده است كه بیشترین مقدار آن در تابستان با ۵۰ درجه و كمترین مقدار آن در زمستان با ۶ درجه سانتی‌گراد ثبت شده است. گرمای متوسط خنك‌ترین ماه این استان، در دی ماه با ۱۵ درجه سانتی‌گراد گزارش شده است. در این استان بین دهم اردیبهشت تا دهم مهرماه (حدود ۱۴۰روز) میزان گرما به بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
تاريخ و فرهنگ
استان بوشهر به علت موقعیت استراتژیكی مناسب برای احداث پایگاه دریایی و بندرگاه، مورد استفاده پادشاهان عیلام قرار گرفته بود. در زمان هخامنشیان سرزمین بوشهر جزو ساتراپ پارس بود. خلیج فارس و به تبع آن استان بوشهر، به دلیل موقعیت سوق الجیشی و اهمیت اقتصادی و بازرگانی، در طول تاریخ‌همواره از سوی كشورها و دولت‌ها برای تبادل علم و ثروت و گسترش قدرت سیاسی مورد توجه قرار گرفته‌است. اولین یورش دولت‌های اروپایی به سواحل خلیج فارس در سال ۱۵۰۶ میلادی با حمله پرتغالیها برای مقابله با تجار مصری و ونیزی صورت گرفت. در سال ۱۰۳۱هجری قمری شاه عباس صفوی با انگلیسی‌ها متحد شد و دست پرتغالیها را از خلیج فارس كوتاه كرد. از سال ۱۱۴۸ه.ق نادر شاه بوشهر را كه دهكده‌ای بیش‌نبود، مورد توجه قرار داد و بوشهر را به یك بندر با اسكله كشتی‌سازی تبدیل كرد. در اواخر سلطنت نادرشاه افشار، ایران ۲۳ تا ۲۵ فروند كشتی در خلیج‌فارس مستقر كرده بود.
در دوره حكومت سلسله زند نیز این منطقه محل كشمكش های سیاسی بود. سلسله قاجاریه كه پس از زندیه به روی كار آمد چندان نفوذی در خلیج فارس نداشت. به همین دلیل رفته رفته نفوذ انگلیسی‌ها در خلیج فارس بیشتر شد و زمام امور خلیج فارس و دریای عمان به دست آنها افتاد و ژنرال كنسول انگلیس در بوشهر مدت ۲۰سال بر خلیج فارس حكمرانی كرد. این حكمرانی تا سال‌های بعد از ۱۹۱۳ میلادی نیز ادامه داشت و درجنگ‌هایی مابین سپاه ایران و قشون متجاوز انگلیسی در زمان ناصرالدین‌شاه روی داد. سپاه ایران در سال ۱۸۵۷مغلوب شد و سلطه انگلیسی‌ها بر خلیج فارس و استان‌های ساحلی كماكان ادامه یافت. این شكست در سال ۱۹۱۳ میلادی نیز كه رهبری جنبش استقلال طلبانه را رئیس علی دلواری و دلیران تنگستان بر عهده داشتند،مجدداً تكرار شد.
شهرستان بوشهر:
بندر بوشهر در انتهاي شمالي يك جزيره در حاشيه خليج فارس قرار دارد.سرچشمه نام شهر ناشناخته است.نام ابوشهر كه در منابع عصر قاجار آمده آنگونه كه كوتاه شده بخت اردشير به معناي اردشيرعرضه نموده اند.هرچند متحمل است ولي از سوي هيچكدام از مدارك موجود پذيرفته نمي شود.اين شهر بندري يكي از مراكز مهم و قديمي ترين تمدن فرهنگ ايران زمين به شمار ميرود و روزگاري در پيوند با شهر مزامبريا شناخته مي شود.با تكيه بر تحقيقات انجام شده در سال 1913م /1332 ه.ق از طرف هيات باستان شناسي فرانسوي در جنوب محله امامزاده بوشهر معبد بزرگ خداي ايلامي (ان شوشيناك) قرار داشته است.در آن زمان اين نقطه را ليان مي ناميدند.
بوشهر در زمان ايلامي ها يكي از مراكز مهم فرهنگي-تجاري بشمار ميرفته و شهر تاريخي ليان پل ارتباطي ايلاميان با نواحي اقيانوس هند و جنوب شرقي آسيا بوده است.در دوران ماد و هخامنشي تمدن بوشهر به حيات خود ادامه داد. در دوران حكمراني هخامنشيان پادشاهان اين سلسله قدرتمند كاخ ها و بناهاي باشكوهي در اين منطقه از كشور بنا نمودند كه از جمله مي توان به كاخ هخامنشي بردك سياه در 12 كيلومتري شمال برازجان،كاخ كوروش در جنوب غرب برازجان و كاخ تل مر و گور دختر در منطقه پشت پر اشاره كرد.در زمان سلوكيان و ساسانيان بوشهر همچنان مورد عنايت و توجه ويژه اي بوده و در اين دو دوره تاريخي نيز (ريوارد شير) و يا همان گونه كه در كارنامه اردشير بابكان آمده(بخت اردشير)بعنوان يك بندر مهم تجاري و فرهنگي مورد توجه بوده است.ساسانيان در ريواردشير كه بعدها به عنوان ريشهر نام گرفت قلعه مستحكمي بنا كردند كه داراي برج و باروهاي بلندي بوده و از يك طرف مشرف به دريا و سه طرف آن داراي خندق هاي عظيمي بوده كه هنگام حمله احتمالي دشمن و يا هرگونه خطري مالامال آب دريا مي شده است.هم اكنون ويرانه هاي قلعه ريشهر در منطقه ريشهر كنوني در فاصله 10 كيلومتري جنوب بوشهر قرار دارد و نقب هاي آن نيز در منطقه تل پي تل قابل مشاهده است.
با سقوط سلسله ساساني به دست اعراب مسلمان تمدن و فرهنگ ريشهر نيز رو به اضمحلال گذاشت.از احوال ريشهر از سقوط اين شهر بدست مسلمين تا زمان نادرشاه افشار به سال 1734 م/1147 ه-ق اطلاعات اندكي در دست است.اقدامات نادر و سياست دريايي او براي مبارزه با عثماني ها و گسترش قلمرو دريايي خود در خليج فارس سبب گرديد تا اين شهر بندري بار ديگر مورد توجه خاصي قرار گيردتا درآنجا را بعنوان پايگاه دريايي خود در خليج فارس برگزيند و نامش را به بندر نادريه تغيير داد .نادر شاه با بكار گماردن يك تاجر انگليسي به نام جان التون بوشهر را بصورت يك مركز مهم كشتي سازي و پادگان نظامي در آورد.بنا به گزارش هلندي ها در زمان نادر ناوگاني با هشت تا ده هزار مرد در بوشهر مستقر بوده است.همچنين چند كارخانه كشتي سازي نيز در اين شهر احداث گرديد.
صنايع دستي
استان مرزي و ماهيتاً جاري بوشهر در طول تاريخ به واسطه عدم برخورداري از جايگاه مناسب در توليدات كشاورزي و دامي ،از صنايع دستي قابل توجهي برخوردار نبوده است.تنها برخي ازمحصولات صنايع دستي مانند گرگور به دليل نيازمندي هاي آن و محصولات حصيري به واسطه وجود مواد اوليه و كاربري هاي آن از ديرباز در منطقه توليد مي شده است كه در حال حاضر نيز عده اي بدين فعاليت مشغولند.
طي چند سال اخير صنعت فرش بافي خصوصا توليد گبه در مناطق روستايي و بعضا مناطق شهري استان بوشهر گسترش يافته است.حمايت هاي مستمر و موثر سازمانهاي مسئول صنايع دستي استان در جهت آموزش و انجام خدمات پشتيباني و اعطاي تسهيلات بانكي از طريق تبصره هاي ساليانه بودجه و از طرفي فراهم آمدن زمينه هاي مناسب صادرات گبه و گليم از جمله دلايل گسترش صنعت فرش در استان بوده است.مهم ترين صنعت دستي استان در حال حاضر فرش دست باف است كه سهم عمده اي از اشتغال و توليدات اين صنعت را به خود اختصاص داده است.البته صنايع دستي ديگري از جمله سفال گري ،توليد محصولات حصيري،عبا بافي و خصوصا گرگور بافي در استان رواج داشته كه در بين اين ها گرگور بافي در نوار ساحلي از اهميت بيشتري برخوردار بوده است.
آخرين اطلاعات رسمي منتشره مربوط به نتايج آمارگيري خانوارهاي داراي فعاليت صنعتي ،درسال 1373 مي باشد كه عمده ترين صنعت رايج در بين خانوارهاي داراي صنعت خانگي در اين سال ،صنعت نساجي بوده است كه بيش از 5/92 درصد از كل اشتغال خانگي را در كشور به خود اختصاص داده است.اين نسبت در استان بوشهر در حدود 6/88 درصد بوده است .زير بخش صنايع توليد قالي ،قاليچه و گبه از بيش ترين سهم اشتغال در صنعت نساجي برخوردار است.در سال 1378 تعداد 33 واحد صنايع دستي در سطح استان فعال بوده كه تعداد شاغلين اين واحدها 96 نفر بوده است.ميزان توليدات فرش در اين سال 18253 مترمربع بوده كه 5500 متر مربع آن صادر شده و نقش بسزايي در پيكره اقتصادي استان از جمله اشتغال ،كسب در آمدهاي ارزي و... داشته است.اين مقدار معادل 22 تن از كالاهاي صنايع دستي استان به ارزش بالغ بر 408283 بوده است و قيمت هر كيلوگرم از كالاهاي صادراتي صنايع دستي استان5/18 دلار بوده است.
با اين كه استان بوشهر در طي سالهاي گذشته از جايگاهاي مناسبي در صنايع دستي برخوردار نبوده است ولي چند ساله اخير با حمايت هاي جدي ،صنعت فرش دست باف به ويژه گبه و گليم توسعه شايان توجهي داشته است.در حال حاضر تنها مشكل صنايع دستي استان ركورد بازارهاي صادرات فرش است و در صورتي كه اين مشكل برطرف شود تثبيت فراوان شغل در مناطق روستايي استان و افزايش سطح درآمدهاي خانوارهاي روستايي بدون هيچ گونه مشكلي امكان پذير خواهد بود.
جاذبه هاي سياحتي و زيارتي شهرستان بوشهر
معرفي جاذبه هاي شناخته شده و ناشناخته سياحتي و تبليغات موثري براي ارائه اطلاعات مناسب مربوط به تاريخ و تمدن ديرينه كشور ايران ، يكي از اقدامات موثر فرهنگي است كه قطعا به توسعه ايرانگردي و جهانگردي و كسب در آمد بيشتر مي انجامد . بسياري از مردم جهان و حتي مردم كشور ايران ، از آثار تاريخي و فرهنگي ايران اسلامي يا اطلاعات جامعي ندارند و يا دانسته هايشان ناقص است . شايد عده اي تصور كنند كه فقط بقاياي تخت جمشيد در شيراز و آثار وابنيه در اصفهان ، مجموعه آثار تاريخي و فرهنگي ايران را در بر مي گيرد. حال آنكه در جاي جاي كشور اسلامي ما ، از جمله استان بوشهر آثار گوناگون باستاني ، تاريخي ، فرهنگي ، مذهبي و ... وجود دارد .
شهیدریعسلی دلواری
